دراحوالات دانشمندان مسلمان…

رسول اکرم (ص) فرمود : اطاعت از فرمان الهی و پرستش ذات اقدس او بر اثر علم است ، خیر دنیا و آخرت در پرتو علم بدست می آید ، و شرّ دنیا و آخرت از جهل و نادانی دامنگیر انسان میشود.
منبع : بحار ،جلد۱صفحه ی ۶۴

یاقوت حموی  ( معجم البلدان نزد دانشمندان اروپا)

یاقوت بن عبدالله حموی (مورخ، ادیب، شاعر و یکی از نام آورترین جغرافی دانان مسلمان) در سال ۵۴۷ هجری قمری در روم متولد شده است. یاقوت در کودکی به اسارت مسلمانان در آمدو توسط بازرگانی مسلمان از اهل حماه به نام عسگر بن ابی نصر ابراهیم حموی خریده شد. این بازرگان جوانمرد که آثار بزرگی را در یاقوت مشاهده میکرد، وی را به تحصیل علوم رایج آن عصر تشویق کرد و ومدتی بعد، او را آزاد نمود و در کارها و امور بازرگانی، شریک خود گردانید.

یاقون که آزادی خود را بازیافته بود پس از مدتی جدایی و اختلاف با ارباب خود،همراه بازرگانان بغدادی راهی شهرهایی چون: فلسطین، موصل، مرو، جزیره ی کیش، خیوه، خوارزم، بلخ، آذربایجان،سنجار، مصر، نیشابور و اسکندریه شد. او در این سفرها لحظه ای از تحقیق، کاوش و جست وجو در کتابخانه ها ومصاحبت با دانشمندان باز نایستاد تا به این وسیله مواد لازم را برای فرهنگ نامه ی بزرگ شش جلدی خود فراهم آورد.

مهم ترین آثار او:

اثر گرانسنگ او فرهنگ نامه ی معجم البلدان که هم از مشاهدات شخصی اوست واز منابع قدیمی تر اقتباس گرفته، به ترتیب حروف الفبا نگارش یافته و علاوه بر اطلاعات جغرافیایی، مجموعه ی بسیار جالبی از اطلاعات تاریخی، نژاد شناسی و علوم طبیعی را در خود گرد آورده است. علاوه بر این ها ،گزارش های مفصلی از سرزمین های  اسلامی( از اسپانیا تا ماوراء النهر و از آنجا تا خراسان تا هندوستان) که خود به چشم دیده ، به خواننده ارائه می دهد  و در آن، اسامی و اقوال بسیاری از جغرافی دانان، محدثان و مورخان را آورده است.

دکتر بارون کارادوو(خاور شناس معروف) درباره ی این کتاب ارزشمند می گوید:« معجم البلدان از برترین مفاخر اسلام  است.» این اثر شگرف توسط چند محقق و خاورشناس از جمله توسط وستنفلد در اروپا به چاپ رسید.

مراصد الاطلاع(خلاصه معجم البلدان) نیز که به دست صفی الدین بن عبد الحق مختصر شده، توسط جوینبول در لندن و اثر ارزشمند دیگر او معجم الادبا نیز توسط مارگلیوث به چاپ رسیده است.

دیگر آثار این جغراغی دان بزرگ عبارت اند از:

اخبار المتنبی،المبداء و المثال،الدول،الاغانی،المقتضب من جمهره النسب و….

این دانشمند بزرگ در پایان عمر در شهر حلب رحل اقامت افکند و پنج سال پس از اتمام معجم البلدان در سال  ۶۲۶ در سن ۵۲ سالگی چشم از جهان فروبست و به دیار باقی شتافت.